در دین اسلام حق یا حقوق به دو دسته حق الله و حق الناس تقسیم می شود. حق الله یا حق خدا در واقع ادای تکلیفی می باشد، که خدواند بر بنده واجب کرده(نماز، روزه و …)، که خداوند در قیامت ممکن است، حق خود را ببخشد.
اما به هیچ عنوان از حق مردم(حق الناس) نمی گذرد و تمامی افراد حتی کسانی که در راه خدا کشته شدند و در دنیا توبه کردند، باید حقوق پایمال شده مردم را ادا کنند و یا رضایت آن ها را بدست آورده باشند.
آشنایی با حق الناس یا حق مردم
حق الناس یک اصطلاح فقهی و به معنای حق مردم می باشد و به آن حق آدمی، حق عباد، حقوق مسلمین و حق آدمیّین نیز گفته می شود.
انسان همانطور که در برابر خداوند موظف به انجام واجباتی از قبیل امر به معروف و نهی از منکر،نماز، روزه و دوری از گناهان می باشد.
همچنین باید در مقابل افراد جامعه نیز موظف به رعایت حقوق آنان باشد و به هیچ کس کوچک ترین ظلمی نکند و هم از لحاظ مالی و هم از لحاظ غیر مالی نباید حقوق آنان پایمان گرداند.
آیات و احادیث در رابطه با حق الناس
خداوند در قرآن کریم می فرماید:
«ای کسانی که ایمان آورده اید، از گمان فراوان درباره دیگران بپرهیزید، زیرا بعضی از گمان ها گناه است.
و [در کار یکدیگر ] تجسس نکنید و بعضی از شما غیبت بعضی دیگر را نکند. آیا کسی از شما دوست دارد گوشت برادر مرده اش را بخورد؟
این کار برای شما ناپسند است، پس در برابر خداوند پرهیزگار باشید.»
این آیه اشاره به این دارد، که رعایت حقوق مردم تنها از لحاظ مالی مد نظر نمی باشد، بلکه حق الناس شامل حفظ اسرار، آبرو و شخصیت مردم نیز می شود.
امام محمد باقر علیه اسلام می فرمایند:
«اوَّلُ قطرهٍ مِنَ الشَّهیدِ کفّارَهٌ لِذُنوبِهِ اِلاّ الدَّین فَاِنَّ کفّارَتَه قَضاءُه. اولین قطره خون شهید کفاره گناهان او است مگر قرض و بدهکاری او که کفارهاش ادا کردن آن است.»
این آیه اشاره به این دارد، که حتی شهیدان نیز باید حقی که از مردم به گردن دارند را ادا کنند.
اما جعفر صادق علیه السلام می فرمایند:
«مَن حَبَس حَقَّ المُؤمِنِ، اَقامَهُ اللهُ یَومَ القِیامَهِ خَمسَمِأَهَ عامٍ عَلی رِجلَیهِ حتّی یسیلَ مِن عَرَقِهِ أَودِیَهٌ… ثُمّ یُؤمَرُ بِه اِلی النّار! هر کس حق یک مومن را در نزد خود حبس کند خداوند در روز قیامت او را پانصد سال سرپا نگه می دارد آنچنان که سیلاب های عرق از او به جریان می افتد… آنگاه با فرمان به دوزخ افکنده میشود.»